لطیف ایزدی، روزنامه‌نگار و مدیر مسئول تارنمای "اولکامیز" در استان گلستان، حیدر بیات، شاعر و دین پژوه آذربایجانی مقیم قم و محمد رئوف قادری، نماینده کرد در مجلس پنجم و ششم که مسئولیت مشاور رئیس مجلس در امور کردها و اهل سنت را نیز برعهده داشت، با دویچه وله درباره زبان مادری و انتخابات پیش روی مجلس در ایران صحبت کردند.
به نظر لطیف ایزدی که به ترکمنی و فارسی مینویسد، زبان مادری در کارزار انتخاباتی حداقل به عنوان یک مطالبه نقشی ندارد. او میگوید: «با روی کارآمدن دولت تدبیر و امید زمینه برای تدریس زبان کردی در دانشگاههای کردستان فراهم شد. در ترکمنصحرا صاحبنظران بر سر یک الفبای واحد ترکمنی فعلا اختلاف نظر دارند ولی این امید هست که در مجلس آینده زمینه جهت تدریس آموزش زبان مادری مخصوصا در مقطع ابتدایی دبستان برای ترکمنها هم فراهم آید.»
تاثیر مثبت سخنرانیها به زبان مادری در کسب آرا
مدیر مسئول "اولکامیز" در ادامه درباره تاثیر زبان مادری در آرا رای دهندگان یادآور میشود: «نامزدهای محلی و قومی به زبان مادری خود با مخاطبان ارتباط برقرار میکنند. کاندیداهای ترکمن به زبان ترکمنی سخنرانی میکنند. در بروشورهای تبلیغاتی از اشعار ترکمنی استفاده میکنند. در روستاها و شهرهای ترکمننشین اهالی بیشتر به زبان مادری صحبت میکنند و سخنوری و صحبت به زبان مادری در کسب آرا تاثیر خوبی دارد.»
ایزدی همچنین تصریح کرد "مردم به عقلا رای میدهند نه به تندروها" و "انتخاب عقلا" به گفته ایزدی قدمی است در جهت عملی شدن اصول معوقه ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی مربوط به زبان مادری.
حیدر بیات، شاعر و دینپژوه در شهر قم
حیدر بیات شاعر و دینپژوه آذری مقیم قم برخلاف ایزدی خوشبین نیست. بیات میگوید نامزدهایی که مطالبه تدریس زبان مادری را طرح میکردند از طرف شورای نگهبان رد صلاحیت شدهاند. وی تاکید میکند: «هویت‌طلبان آذربایجان میخواستند به کاندیداهای مستقلی که در عرصه محیط زیست، اقتصاد و در دفاع از هویت خود برنامههایی داشتند، رای دهند. اما نمایندگان آنها رد صلاحیت شدند و اینان بسیار ناامید گشتهاند.»
بیات اضافه میکند: «مسئله زبان مادری و تدریس آن در مدارس تا به حال به اشکال مختلف در صحن مجلس طرح گشته ولی تاکنون به یک مسئله و یا خواسته عمومی نمایندگان تبدیل نشده است. آقای روحانی هم با این موضوع جدی برخورد نکرد. روحانی به مردم تبریز قول داد که مردم آذربایجان فرهنگستان خواهند داشت، اصول ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی را اجرا خواهند کرد. نخبگان آذربایجانی، شاعران و نویسندگان (در تدوین مطالبات) فعالیت کرده بودند و روحانی مطالبات آنان را قبول کرد، ولی پس از روی کارآمدن او این افراد تجزیه‌طلب خوانده شدند.»
رئیس جمهور هم در انتخابات به ترکی حرف میزند
بیات در ادامه گفت‌وگو با دویچه وله درباره نقش زبان مادری در کارزار انتخاباتی توضیح میدهد: «نامزدهای انتخابات در آذربایجان به ترکی سخنرانی میکنند. اگر ترکی صحبت نکنند نمیتوانند ارتباط برقرار کنند. کاندیدایی که به ترکی حرف نزند مورد پذیرش مردم هم نیست. مسئله هویت‌طلبی در جامعه آذربایجان به امر مهمی تبدیل شده است. هژمونی زبان ترکی در آذربایجان به گونهای است که حتی چهرههای سراسری چون رئیس جمهور هم وقتی به آذربایجان میآیند، سعی میکنند از حیدربابا [منظومه‌ای به ترکی آذری از محمدحسین شهریار] شعری بخوانند و یا به ترکی حرف بزنند. بخش عظیمی از روستاهای آذربایجان که آرا بالایی هم دارند اصلا فارسی بلد نیستند و نامزدها مجبورند به ترکی حرف بزنند.»
تبلیغات مربوط به برگزاری نخستین همایش زبان مادری در استان گلستان
به گفته بیات که به زبان ترکی آذری شعر میگوید، مراسم تجلیل از روز جهانی زبان مادری در ایران هم برگزار میشود، ولی برگزاری این مراسمها مرتبط هست با فضای عمومی و امنیتی کشور: «زمانی که فشار امنیتی کمتر است، این مراسم بیشتر میشوند و زمانی که فشار امنیتی بیشتر است این مراسم کمتر میشوند. تجلیل از روز جهانی زبان مادری در ایران بیشتر شکل سمبولیک و نمادین دارد و برای برجسته کردن مسئله زبان مادری مطرح میشود.»
بیات در ادامه میگوید مردم آذربایجان دیگر نیازی به طرح نمادین این مسئله ندارند زیرا هزاران نفر در مورد زبان مادری کار میکنند، شعر میسرایند، مقاله مینویسند و مطلب تولید میکنند. حیدر بیات نتیجه میگیرد که "مسئله زبان مادری در آذربایجان از مرحله نمادین و سمبولیک گذر کرده و به مرحله تفکر، اندیشه و تولید رسیده" است.
انتخابات گامی در جهت عملیشدن مطالبه زبان مادری
محمد رئوف قادری نماینده کرد در دورههای پنجم و ششم مجلس شورای اسلامی است. شورای نگهبان صلاحیت او را این بار برای دوره دهم انتخابات مجلس تائید نکرد. وی میگوید در دوره پنجم مجلس عضو اقلیت اصلاح‌طلب مجلس بوده و در دوره ششم مسئولیت مشاور رئیس مجلس در امور کردها و اهل سنت را برعهده داشته است.
محمد رئوف قادری، نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی
این نماینده اسبق مجلس به دویچه وله میگوید: «من وظیفه خود میدانستم که نظام سیاسی کشور را کمک کنم که جرئت اجرای اصول معوق مانده و اجرایی نشده ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی را داشته باشد. اما متاسفانه لایههای سیاسی در بدنه قدرت کشور وجود دارند که گرچه قانون اساسی را هم قبول دارند ولی در میدان عمل تمایلی به اجرای آن ندارند. من اعتقاد داشتم که مطالبات اقلیتهای قومی و مذهبی باید به یک استراتژی سیاسی کشور تبدیل شود.»
محمد رئوف قادری میگوید در کارزارهای انتخاباتی دوران محمد خاتمی، اکبر هاشمی رفسنجانی، مهدی کروبی و حسن روحانی موفق شده است بیاینه و مطالبات اقلیتها را تدوین کند: «زمانیکه این بیانیهها تبدیل به مطالبات اقوام و مذاهب شد، رئیس جمهور فعلی رسما آن را [بیانیه ۱۰ مادهای اقوام و ادیان] پذیرفت و این موضوع به گفتمان همه اقلیتهای دینی و مذهبی کشور تبدیل شد. در یکی از این بندها اشاره میشود به زبان مادری.»
این نماینده مجلس پیشنهاد میکند، دولت روحانی با اراده قاطع و جدی سعی کند بیانیه ۱۰ مادهای را عملیاتی کند. به اعتقاد قادری، «برای زبان مادری حتما باید برنامه ریزی شود. بودجه اختصاص یابد و کتابها و روشهای تدریس آن باید تامین بشود. ما امیدوار هستیم که دولت در آینده تلاشش را بکند و خوشحال میبودیم که اگر نیروهای قومی و مذهبی که به مطالبات اعتقاد دارند به مجلس راه پیدا میکردند و دولت را در این راه کمک میکردند.»
به گفته این نماینده اسبق مجلس، اکثر مطالبهگران حقوق زبان مادری رد صلاحیت شدند. به رغم آن وی توصیه میکند که از میان کاندیداهای موجود باید به کسانی که به حقوق مردم اعتقاد داشته باشند، رای داد. محمد رئوف قادری خوشبین است که این موضوع در آینده به حل مشکل زبان مادری در ایران کمک کند.
